DNS Nedir?

DNS (İngilizce: Domain Name System, Türkçe: alan adı sistemi), İnternet uzayını bölümlemeye bölümleri adlandırmaya ve bölümler arası iletişimi organize etmeye yarayan bir sistemdir.

İnternet ağını oluşturan her birim sadece kendine ait bir IP adresine sahiptir. Bu IP adresleri kullanıcıların kullanımı için www.site_adı.com gibi kolay hatırlanır adreslere karşılık düşürülür. DNS sunucuları, internet adreslerinin IP adresi karşılığını kayıtlı tutmaktadır.

Amaçları
İnternette bulunan her nesnenin, etkileşime giren her sunucu ve ucun bir İnternet Adresi olması gerekir. Bu adres protokol seviyesinin IPv4 ve IPv6 olmasına göre 32 bit ya da 128 bit uzunluğundadır. Alan Adı bu 32 ya da 128 bit uzunluğundaki sayı yerine insanların anlayacağı, akılda tutacağı, kurumsal kimlik ve marka ile özdeşleştirebileceği isimlerin kullanılmasını sağlar. Örneğin tr.wikipedia.org alan adı ile 207.142.131.210 şeklindeki IP nosu ile bağlantıyı Alan Adı Sistemi sağlar. Sırayla; org, wikipedia.org ve tr.wikipedia.org içiçe geçmiş İnternet alanları ya da bölmeleridir.

Alan Adı Sistemi'nin yarattığı ilişkiler 1e1 ilişki olmak zorunda değildir. Bir alan adına birden fazla IP numarası atanabilir. Bu yoğun talep olan hallerde geçerlidir. Wikipedia.org, yahoo.com, google.com gibi adreslerde bu çok olur. Ama daha yaygını, birçok alan adı tek bir IP'ye atanabilir. Buna da "Sanal Evsahipliği" (Virtual Hosting) denir.

Alan Adı Sistemi hiyararşik bir yapı gösterir. En üste .com, .org, .net, .int, .edu, .info, .biz, .aero, .travel, .jobs, .gov, .mil gibi "jenerik" üst düzey alanlarla (gTLD) .tr, .us, .de, .uk, .jp, .az gibi ülke alanlarından (ccTLD) oluşur. Buna son olarak .eu ve .asia gibi bölgesel birkaç üst düzey alan adı daha eklenmiştir...


DNS’in Tarihçesi
Bilgisayar ağları üzerindeki isimlendirme sorunu ilk olarak Internetin babası sayılan ArpaNet zamanında ortaya çıkmıştır. 1970’lerde ArpaNet günümüz ağları ile karşılaştırılamayacak kadar küçük durumdaydı ve yalnızca birkaç yüz ile ifade edilebilen sisteme hizmet veriyordu. Bu tarihlerde isimlendirme için tek noktada tutulan bir dosyanın bulunması ve diğer tüm sistemlerin bu dosyayı belli aralıklarla kendi taraflarında güncellemesi isimlendirme sorununu çözmüştü.

Adres-isim tanımlamalarını içeren HOSTS.TXT dosyası SRI tarafından SRI-NIC adında bir bilgisayar üzerinde tutulmaktaydı. Bu dosya her adrese bir isim karşılık gelecek şekilde düzenlenmişti. ArpaNet üzerindeki yeni isim tanımlamaları ve değişiklikleri SRI’ya gönderilen e-postalar arcılığı ile yapılıyor ve HOSTS.TXT’in kopyası FTP ile alınıyordu.

ArpaNet üzerinde TCP/IP kullanımına paralel olarak ortaya çıkan bağlantı patlaması, isim çözümü için birçok sorunu da beraberinde getirdi. Öncelikle isim çakışmaları ortaya çıktı, sayı artmakta ve her bilgisayara özgün bir isim atanmasında problemler yaşanmaktaydı. Ayrıca yalnızca isim çözümlenmesi için oldukça yüksek miktarda bant genişliği harcanmakta ve buna rağmen kullanılan isim veritabanlarının uyumlu olması her zaman sağlanamamaktaydı.

Bu durumun ortaya çıkmasından sonra ArpaNet daha ölçeklenebilir bir isim çözümleme yapısı için araştırmalara başladı. Paul Mockapetris bu işle görevlendirildi. Mockapetris 1984 yılında Domain Name System (DNS)’i tanımlayan RFC 882 ve RFC 883’ü yayınladı. Bunlar daha sonra halen geçerli olan RFC 1034 ve RFC 1035 tarafından güncellendiler.

DNS'in Yapısı
DNS sistemi isim sunucuları ve çözümleyicilerinden oluşur. İsim sunucuları olarak düzenlenen bilgisayarlar host isimlerine karşılık gelen IP adresi bilgilerini tutarlar. Çözümleyiciler ise DNS istemcilerdir. DNS istemcilerde, DNS sunucu ya da sunucuların adresleri bulunur.

Bir DNS istemci bir bilgisayarın ismine karşılık IP adresini bulmak istediği zaman isim sunucuya başvurur. İsim sunucu, yani DNS sunucu da eğer kendi veritabanında öyle bir isim varsa, bu isme karşılık gelen IP adresini istemciye gönderir. DNS veritabanına kayıtların elle,tek tek girilmesi gerekir.

Internet adresleri ilk önce ülkelere göre ayrılır. Adreslerin sonundaki tr, de, uk gibi ifadeler adresin bulunduğu ülkeyi gösterir. Örneğin tr Türkiye'yi, de Almanya'yı, uk İngiltere'yi gösterir. ABD adresleri için bir ülke takısı kullanılmaz çünkü DNS ve benzeri uygulamaları yaratan ülke ABD’dir. Öte yandan, ABD'ye özel kuruluşlar için us uzantısı yaratılmıştır. Internet adresleri ülkelere ayrılıdıktan sonra com, edu, gov gibi daha alt bölümlere ayrılır. Bu ifadeler DNS'de üst düzey (top-level) domainlere karşılık gelir. Üst düzey domainler aşağıdaki gibidir:

DJDNS
Resolving (Çözümleme) - Aranılan bir kaydı bulma işlemi
Mesela http://google.com.tr adresine karşılık gelen IPv4 adresinin 72.14.221.104 olmasının bulunması. Çözümleme yapan yazılımlar iki çeşit işlem yaparlar; özyineli çözümeme ve özyineli olmayan çözümleme. Sorgularda gönderilen RD (recursion required - özyineli gerekli) bitlerine göre sorgunun türü belirlenir. Özyineli olmayan sorgulara cevap veren sunucular cevap olarak ardışık isim sunucuları verirler.
Sonuç olarak yapılan bir sorgu özyineli ise http://google.com.tr için doğrudan 72.14.221.104 IP'si ya da "makina bulunamadı" cevabı verilebilir. Fakat özyineli olmayan bir sorguda cevabı bulmak için başka bir isim sunucusunun IP'sini verebilir. Özyineli olmayan sorgular aynı zamanda yinelemeli sorgular olarak da bilinirler.

Authoritive Nameserving (Yetkili İsim Sunumu)
Bir alan hakkında bilgi bulunduran sunucudur. Mesela yildiz.edu.tr alanının MX (Mail eXchanger), NS (Name Server), A (Address)(Bunlar - Resource Record - Özkaynak Kaydı olarak bilinir) kayıtlarının tutulduğu isim sunucusudur.

Canlı Bir Örnek

Bir sorgu nasıl yapılır. Mesela http://google.com.tr adresinin IPv4 karşılığı nedir? Bunun için çözümleyici ya da sizin bilgisayarınız Internet'te birkaç yetkili isim sunucusunu gezmek zorundadır. İlk başta " . " sunucularından tr TLD'si için yetkili isim sunucu IP'si bulunur. Bunun IP'si (ki bu IP'nin makina ismi ülkemiz için ns1.metu.edu.tr ya da ns2.metu.edu.tr'dir) alındıktan sonra bu yetkili isim sunucuya "com.tr." i barındıran yetkili isim sunucu IP'si sorulacak ve bu işlem böylece devam edecektir ve sonuç olarak 72.14.221.104 adresini sizin makinanız ya da /etc/resolv.conf dosyanızda bulunan çözümleyicinin Google Türkiye'nin yetkili isim sunucusundan aldığı bilgilere göre belleğinde belli bir müddet tutacaktır. Bu süreye TTL (time to live - yaşam süresi) denir. Bu süre boyunca çözümleyici gerekli bilgileri belleğinde saklayacaktır. DjbDNS için aksi belirtilmezse bu süre 42 dakikadır. Kurulacak göre bu süre 5 saniye de yapılabilir. (Nitekim birden fazla www sunucunuz var ve bunlar arasında döner turnuva kullanarak yük dengelemesi yapmak istersek bu saniye değeri kullanılacaktır).

com : Ticari kuruluşları gösterir.
edu : Eğitim kurumlarını gösterir.
org : Ticari olmayan, hükümete de bağlı bulunmayan kurumları gösterir.
net : Internet omurgası işlevini üstlenen ağları gösterir.
gov : Hükümete bağlı kurumları gösterir.
mil : Askeri kurumları gösterir.
num : Telefon numaralarını bulabileceğiniz yerleri gösterir.
arpa : Ters DNS sorgulaması yapılabilecek yerleri gösterir.
Bu isimlere yakın zaman önce biz veya tv gibi isimler da eklenmiştir.

Alan isimleri, ağaç yapısı denilen ve belli bir kurala göre dallanan bir yapıda kullanılmaktadır.

Amerika haricinde, internete baglı olan tüm ülkelerdeki adresler, o ülkenin ISO3166 ülkekodu ile bitmektedir. Türkiye'deki tüm alt alan adresleri, .tr ile bitmektedir. Örneğin; marine.ulakbim.gov.tr adresinde:

tr Türkiye'yi,
gov alt alanın devlet kurumu olduğunu
ulakbim bu devlet kurumunu
marine bu kurumda bulunan bir makineyi göstermektedir.